.

ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α΄ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

.

Γράφει ὁ ἱστορικός, Βασίλειος Ἀναστασόπουλος

.

Περιεχόμενα : Ἐπιχειρήσεις στὴν Θεσσαλία καὶ στὴν Κεντρικὴ Μακεδονία-Δυνάμεις Ἀντιπάλων –Ἐπιχειρήσεις μέχρι τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης –  Ἀπελευθέρωσις τῆς Θεσσαλονίκης – Ἐπιχειρήσεις στὴν Δυτικὴ Μακεδονία – Ἐπιχειρήσεις στὴν Ἤπειρο – Δυνάμεις Ἀντιπάλων –Ἐπιχειρήσεις μέχρι τὴν ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων – Ἐπιθετικές ἐπιχειρήσεις κατὰ τῆς ὀχυρωμένης τοποθεσίας τῶν Ἰωαννίνων – Ἡ ἀπελευθέρωσις τῶν Ἰωαννίνων καὶ ἡ ἐκκαθάρισις τῆς Δυτικῆς καὶ Βορείου Ἠπείρου – Ἡ ἀπελευθέρωσις τῶν νήσων Αἰγαίου – Ἐπιχειρήσεις τοῦ βουλγαρικοῦ στρατοῦ – Δυνάμεις Ἀντιπάλων – Ἐπιχειρήσεις στὴν Ἀνατολική Θράκη – Ἐπιχειρήσεις στὴν Δυτικὴ Θράκη – Ἐπιχειρήσεις στὴν Μακεδονία – Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα.

 .

.(…) 2.1.2. Ἐπιχειρήσεις μέχρι τὴν κατάληψη τῆς Θεσσαλονίκης

Τὸ πρωῒ τῆς 5^ης Ὀκτωβρίου 1912, ὁ Στρατὸς Θεσσαλίας, ἄρχισε νὰ προελαύνῃ πέρα ἀπό τὰ ἑλληνοτουρκικά σύνορα, μὲ σκοπὸ τὴν ἀπώθηση καὶ συντριβὴ τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ. Ὁ ὅγκος τοῦ Στρατοῦ Θεσσαλίας, ἀπελευθέρωσε τὴν Ἐλασσόνα ( 6 Ὀκτωβρίου) ἐνῶ τὸ Ἀπόσπασμα Εὐζώνων Γεννάδη στὰ δυτικὰ, μετὰ ἀπό σύντομο ἀγῶνα, ἀπελευθέρωσε τὴν Δεσκάτη.

Μὲ βάση τὶς πληροφορίες γιὰ τὸν ἐχθρό καὶ κυρίως ἀπό τὴν μελέτη τοῦ ἐδάφους, τὸ Γενικὸ Στρατηγεῖο ἐκτιμοῦσε ὅτι οἱ τουρκικὲς δυνάμεις, θὰ συγκεντρώνονταν στὰ Στενὰ τοῦ Σαρανταπόρου, γιὰ νὰ ἀνακόψουν τὴν προέλαση τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ. Ἡ τοποθεσία τοῦ Σαρανταπόρου καὶ Λαζαράδων – Βογγόπετρας, φράσσει τὶς κατευθύνσεις Ἐλασσόνα-Σέρβια καὶ Δεσκάτη-Λαζαρᾶδες-Σέρβια.Τὶς τοποθεσίες αὐτές ὑπεράσπιζαν δύο τουρκικὲς μεραρχίες καὶ εἶχαν ὁργανωθεῖ ἀμυντικῶς κάτω ἀπό τὴν ἐπίβλεψη τοῦ Γερμανοῦ Στρατηγοῦ, Colmar von der Goltz.

Τὸ ἑλληνικό σχέδιο ἐνεργείας τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου, προέβλεπε κατὰ μέτωπο ἐπίθεση ἐναντίον τῶν ἀμυνομένων τουρκικῶν δυνάμεων στὰ Στενᾶ τοῦ Σαρανταπόρου, μὲ ταυτόχρονη καὶ ἀπό τὰ δύο πλευρὰ ὑπερκερωτική ἐνέργεια πρὸς τὰ Σέρβια, γιὰ τὴν κατάληψη τῆς γέφυρας τοῦ Ἀλιάκμονος καὶ τὴν ἀποκοπή τῆς συμπτύξεως τοῦ ἐχθροῦ. Ἡ ὅλη ἐπιθετική ἐνέργεια, θὰ συνδυαζόταν ἐπίσης καὶ μὲ εὐρύτερο κυκλωτικὸ ἐλιγμό ἀπό τὴν περιοχὴ τοῦ χωρίου Κρανιᾶ, διὰ μέσου τοῦ πόρου Ζάμπουρδας, πρὸς τὴν Κοζάνη.

Στὶς 9 Ὀκτωβρίου, ἡ Στρατιᾶ, ἐπιτέθηκε μὲ τρεῖς μεραρχίες στὸ κέντρο, ( I, II, III Μεραρχίες ) στὸ δεξιὸ πλευρὸ τὸ Ἀπόσπασμα Εὐζώνων Κωνσταντινοπούλου, στὸ ἀριστερό ἡ IV Μεραρχία, καὶ στὸ ἄκρο ἀριστερό τῆς διατάξεως, τὴν V Μεραρχία, τὴν Ταξιαρχία Ἱππικοῦ καὶ τὸ ἀπόσπασμα Εὐζώνων Γεννάδη.

Ὁ ἀγῶνας στὸ κέντρο, διεξήχθη μὲ δυσκολία, λόγῳ τοῦ ἰσχυρῶς ὀργανωμένου ἀντιπάλου καὶ τῶν σοβαρῶν ἐδαφικῶν δυσχερειῶν, ἐπιφέροντας μεγάλες καὶ σοβαρὲς ἀπώλειες στὶς μεραρχίες τοῦ κέντρου. Ὡστόσο, ἡ IV Μεραρχία ποὺ ἐνεργοῦσε στὸ ἀριστερό τῆς διατάξεως, κατόρθωσε τὸ βράδυ τῆς ἰδίας ἡμέρας νὰ ἀνατρέψῃ τὶς τουρκικὲς δυνάμεις στὰ χωρία, Κεφαλολίβαδο καὶ Μεταξᾶς καὶ προωθημένα τμήματά της νὰ φθάσουν στὰ Στενᾶ τῆς Πόρτας, πίσω ἀπό τὸ Σαραντάπορο. Μόλις οἱ τοῦρκοι πληροφορήθηκαν τὴν ὑπερκερωτική ἐνέργεια τῆς IV Μεραρχίας, καὶ μπροστὰ στὸν κίνδυνο τῆς ἀποκοπῆς τῆς ὁδοῦ συμπτύξεως καὶ τῆς αἰχμαλωσίας τοῦ ὅγκου τῶν δυνάμεών τους, συμπτύχθηκαν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς νύχτας, πρὸς τὴν Κοζάνη, χωρὶς νὰ γίνουν ἀντιληπτοί ἀπό τὶς ἑλληνικές δυνάμεις. Ἡ νικηφόρα ἔκβασις τοῦ διημέρου ἀγῶνος στὴν τοποθεσία Σαρανταπόρου – Λαζαράδων, ἄνοιξε τὶς πύλες γιὰ τὴν συνέχιση τῆς προελάσεως τῆς Στρατιᾶς καὶ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας. Στὶς 10 Ὀκτωβρίου, κατελήφθησαν τὰ Σέρβια, καὶ τὴν ἐπομένη ἡ Κοζάνη.

Στὶς 13 Ὀκτωβρίου, ὁ ὅγκος τοῦ Στρατοῦ Θεσσαλίας,  βρισκόταν στὸ ὑψίπεδο τῆς Κοζάνης ἀπ’ὅπου μποροῦσε νὰ στραφῇ εἴτε ἀνατολικά πρὸς τὴν Βέροια, εἴτε πρὸς τὰ βόρεια.

Ἡ VII Μεραρχία, κινήθηκε πρὸς τὰ Στενᾶ τῆς Πέτρας, τὸ Ἀπόσπασμα Εὐζώνων Γεννάδη, πρὸς τὰ Γρεβενᾶ, καὶ ἡ I Μεραρχία, νοτίως τοῦ Ἀλιάκμονος στὸ χωρίον Βελβεντός. (…)

(…) Τὶς ἐπόμενες ἡμέρες ὁ Στρατὸς Θεσσαλίας προέλασε πρὸς τὴν Βέροια μὲ τὴν VII Μεραρχία νὰ καλύπτῃ τὸ δεξιὸ πλευρὸ του, μὲ κατεύθυνση τὴν Κατερίνη καὶ τὴν V Μεραρχία, νὰ κινεῖται στὰ ἀριστερά, μὲ κατεύθυνση τὴν Πτολεμαῒδα –Στενᾶ Κλειδιοῦ.

Ταυτοχρόνως οἱ σερβοβουλγαρικὲς δυνάμεις, κατέλαβαν τὸ Ἰστίπ καὶ ἕνα βουλγαρικὸ ἀπόσπασμα τὸ Νευροκόπι.

Τὸ βράδυ 15/16 Ὀκτωβρίου, οἱ τοῦρκοι ἐγκατέλειψαν τὴν Βέροια καὶ τὴν Κατερίνη καὶ στὴν συνέχεια συμπτύχθηκαν πρὸς τὰ ἀνατολικά.

Ἔτσι, στὶς 16 Ὀκτωβρίου, ἡ Στρατιᾶ, βρισκόταν στὴν πεδιάδα τῆς Βεροίας, μὲ τὴν V Μεραρχία νὰ καλύπτῃ τὰ νῶτα της στὴν περιοχὴ τοῦ Ἀμυνταίου, καὶ τὸ Ἀπόσπασμα Εὐζώνων Γεννάδη στὰ Γρεβενᾶ.

Τὸ Γενικὸ Στρατηγεῖο, ἔχοντας ὑπ’ὅψιν του τὰ μειονεκτήματα τῆς κινήσεως τοῦ ὅγκου τῆς Στρατιᾶς νοτίως τῶν Γιαννιτσῶν, εἴτε ὁ ἐχθρός βρισκόταν ἀνατολικῶς τοῦ Λουδία ποταμοῦ, εἴτε βορείως τῆς λίμνης, ἀποφάσισε νὰ ἀκολουθήσῃ τὴν κατεύθυνση βορείως τῆς λίμνης μὲ τὸν ὅγκο τοῦ στρατοῦ, καὶ νὰ προωθήσῃ τμήματά του μόνο νοτίως αὐτῆς. Ἐπίσης ἐκτιμοῦσε χωρίς ὅμως νὰ ἔχει σαφῆ εἰκόνα γιὰ τὶς τουρκικὲς δυνάμεις, ὅτι ἡ προέλασις πρὸς τὰ Γιαννιτσᾶ, θὰ γινόταν χωρὶς σοβαρὴ ἐμπλοκή μὲ τὸν ἐχθρό, ὁ ὁποῖος κατὰ τὶς ἐκτιμήσεις, προπαρασκευαζόταν γιὰ ἄμυνα στὴν περιοχὴ τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ.

Μὲ βάση τὰ παραπάνω, καθορίστηκε γιὰ τὴν 19^ην Ὀκτωβρίου, ἡ προέλασις τοῦ ὅγκου τῆς Στρατιᾶς  πρὸς τὸν Ἀξιό ποταμὸ διὰ τῆς ἐδαφικῆς ζώνης βορείως τῆς λίμνης τῶν Γιαννιτσῶν, ἐνῶ γιὰ τὴν κάλυψη τοῦ δεξιοῦ πλευροῦ της καὶ τῆς Βεροίας ἀπό τὴν κατεύθυνση τοῦ Λουδία, διατέθηκε ἡ VII Μεραρχία, τὸ Ἀπόσπασμα Εὐζώνων Κωνσταντινοπούλου, καὶ ἡ Ταξιαρχία Ἱππικοῦ.

Ἡ τοποθεσία τῶν Γιαννιτσῶν, παρὰ τὸ μειονέκτημα ὅτι εἶχε στὰ νῶτα της τὸν Ἀξιό ποταμὸ, φράσσει τὴν κυρία ὁδική ἀρτηρία, ἀπό τὴν Ἔδεσσα πρὸς τὴν Θεσσαλονίκη, ἐπιτρέπει τὴν ἐπάνδρωσή της μὲ σχετικῶς περιορισμένες δυνάμεις, καὶ στηρίζει τὰ πλευρᾶ της στὸ ὄρος Πάϊκο ἀπό τὰ βόρεια, καὶ στὴν λίμνη ἀπό τὰ νότια.

Τὴν τοποθεσία, ὑπερασπιζόταν ἡ 14^η Μεραρχία Σερρῶν, μαζὶ μὲ τὶς δυνάμεις ποὺ συμπτύχθηκαν ἀπό τὴν Βέροια καὶ τὴν Κοζάνη, ἐνῶ νοτίως τῆς λίμνης, βρίσκονταν τμήματα τῆς 22^ης Μεραρχίας καὶ τῆς Μεραρχίας Ἐφέδρων Νεαπόλεως.

Ἀπό τὸ πρωῒ τῆς 19^ης Ὀκτωβρίου, καὶ μὲ βάση τὴν διαταγὴ ἐπιχειρήσεων, ἄρχισε ἡ προέλασις τῆς Στρατιᾶς πρὸς τὰ ἀνατολικά. Κατὰ τὶς τελευταῖες ἀπογευματινές ὥρες,ἡ VI Μεραρχία, ποὺ ἐνεργοῦσε στὸ ἀριστερό τῆς διατάξεως, κατόρθωσε νὰ διασπάσῃ τὴν ἐχθρική τοποθεσία, καὶ τμήματά της νὰ φθάσουν στὰ νότια τοῦ χωρίου Πενταπλάτανος. Οἱ προϋποθέσεις γιὰ τὴν νίκη τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ εἶχαν δημιουργηθεῖ καὶ τὴν ἐπομένη οἱ σφοδρὲς ἐπιθέσεις τῶν II καὶ τῶν IV Μεραρχιῶν σὲ συνδιασμὸ μὲ τὴν διείσδυση τῆς VI Μεραρχίας, ἀνάγκασαν τὶς τουρκικὲς δυνάμεις, νὰ συμπτυχθοῦν μπροστὰ στὸν κίνδυνο νὰ ἀποκοποῦν.

Παράλληλα, στὸν νότιο τομέα, ἡ VII Μεραρχία καὶ ἡ Ταξιαρχία Ἱππικοῦ, λόγῷ ἀδυναμίας συντονισμοῦ, δὲν ἐκμεταλλεύθηκαν τὴν ἐπιτυχή διάβαση τοῦ Λουδία ποταμοῦ, καὶ δὲν καταδίωξαν τὰ συμπτυσσόμενα τουρκικὰ τμήματα πρὸς τὶς γέφυρες τοῦ Ἀξιοῦ.

Ἐνῶ διεξαγόταν ἡ μάχη τῶν Γιαννιτσῶν, ἡ V Μεραρχία ποὺ εἶχε ὁριστεῖ νὰ καλύπτῃ τὴν Στρατιᾶ ἀπό τὰ βορειοδυτικὰ καὶ βρισκόταν στὴν περιοχὴ τοῦ Ἀμυνταίου, ἄρχισε νὰ προελαύνει πρὸς τὸ Μοναστήρι, θεωρώντας ὁ διοικητὴς της, ὅτι ἀπέναντι του, βρίσκονταν ἐλάχιστες τουρκικὲς δυνάμεις, χωρὶς ἠθικό καὶ διάθεση γιὰ ἀντίσταση.

Ὡστόσο, ἡ προέλασις τῆς μεραρχίας, διακόπηκε ἀπότομα, λόγῳ τῆς ἐμφανίσεως ἰσχυρῶν τουρκικῶν δυνάμεων ποὺ ἀνῆκαν στὴν 17^η Μεραρχία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μεταπέσῃ σὲ ἄμυνα στὴν περιοχὴ Ἀμυνταίου, ἐνῶ ζήτησε τὴν ἀποστολή ἐνισχύσεων ἀπό τὸ Γενικὸ Στρατηγεῖο.

Τὸ βράδυ 23/24 Ὀκτωβρίου, τμήματα τῆς μεραρχίας, προσβλήθηκαν ἀπό ἕνα μικρὸ τουρκικὸ ἀπόσπασμα, μὲ ἀποτέλεσμα, ἡ ἐνέργεια αὐτή νὰ προκαλέσῃ ἀδικαιολόγητο πανικὸ καὶ σύγχυση σὲ ὁλόκληρη τὴν Μεραρχία.

Τελικῶς, μετὰ καὶ τὴν ἄφιξη τῶν ἐνισχύσεων, τὸ μέτωπο στὴν δυτικὴ Μακεδονία σταθεροποιήθηκε, καὶ οἱ ἐκεῖ μονάδες, ἐγκαταστάθηκαν ἀμυντικῶς στὰ βορειοδυτικὰ τῆς Κοζάνης, ἀναμένοντας τὴν ἄφιξη τῆς Στρατιᾶς.

Ἡ ἀπελευθέρωσις τῆς Θεσσαλονίκης….

.Διαβᾶστε ὁλόκληρο τὸ ἄρθρο στό : www.e-istoria.com